__Gỗ Mun

    Gỗ Mun, sách của Nhã Nam, Ryszard Kapuściński, Nguyễn Thái Linh dịch, bìa do Thái Mỹ Phương vẽ.

Số trang có “chữ” 462 trang. Nói chi tiết vậy để thấy rằng tôi đã rất bực mình khi mà “Gỗ” của tôi bị mất hẳn 4 trang, trắng tinh không chữ. Và cũng để thấy rằng, mỗi chữ của “Gỗ” đều rất có giá. Mỗi câu văn đoạn văn, một chương hay một tiểu phóng sự trong tổng phóng sự này đều rất cô đọng, tích chắt lọc rất cao, nó như một phin cà phê được nén chặt và được lọc qua nhiều lần. Uống đắng nhưng phê, yếu thì say. Gỗ mun thực chất là một tổng hợp các phóng sự về các vùng miền, về khí hậu, phong cảnh,về con người, phong tục tập quán, về mâu thuẫn về lịch sử - có mà như không của châu phi rộng lớn. Các phóng sự này có thể đọc riêng rẽ từng chương một, nhưng khi đọc tuần tự từ đầu đến cuối thì tổng hợp cảm xúc mang lại thật đáng kinh ngạc. Có lúc làm cho ta mệt rũ người ra vì cái nóng vì bức bối và chua xót, lại có những lúc làm cho ta mải miết dõi theo những bước chân, những chặng đường mà tác giả đã đi qua, nhưng cảm giác chua xót vẫn ám ảnh ta nhiều nhất. Những con người khỏe mạnh, một cộng đồng vô cùng phong phú và đa dạng, số phận họ không thể bị dày vò như vậy. Mặc dù trong quan niệm của họ không có từ số phận, chỉ khi thực dân da trắng tràn vào đây, áp đặt các tiêu chuẩn, kích động, xúi bẩy, chia rẽ thì châu lục này, những chủ nhân (gồm người, con thú, những cánh rừng…) mới có số phận, còn trước đó và có khi cả sau này, nó vẫn hồn nhiên và thoải mái như đất trời vậy.

    Với hơn 10.000 cộng đồng, bộ tộc bộ lạc (như cách gọi của chúng ta) với đầy đủ tiếng nói, văn hóa, bản sắc riêng, lịch sử riêng bị thực dân Châu âu gom lại rồi lại chia ra thành mười mấy quốc gia và vùng lãnh thổ. Đầu tiên là phong kiến chuyên chế, sau đó là Mac xít lê nin nít, hiện nay là dân chủ liên bang tràn qua lục địa này đủ thấy sự tàn khốc, đẫm máu mà thiên nhiên và con người nơi đây phải trải qua, nói như lời tác giả là : “nghèo đi và xơ xác hơn”. Ngòi bút của Ryszard Kapuściński, một phóng viên, đã thể hiện được sự khách quan rõ nét, một sự phân tích phải nói là khá thấu đáo. Đi từ những cá thể riêng lẻ, rất tinh tế, đến những nhân vật điển hình (warlord, tôn giáo, thành phố…) đều rất chân thực và sống động. Một châu phi không cần bánh xe, không cần tôn giáo, không cần những con đường, chỉ có những đôi chân trần, linh hồn của tổ tiên và những lối mòn không cần các thành phố, chỉ cần những ngôi làng. Một châu phi không có tiền, không có tội lỗi lên họ không có sự hối hận và mâu thuẫn nội tâm giữa tội ác và trừng phạt. Ông tổng hợp được các trường hợp điển hình của châu lục với cái nhìn từ bên trong con người, cũng như những ảnh hưởng của môi trường sống đến họ, cha mẹ ngôi làng, bộ tộc, từ đó chỉ ra được những hành động của họ và sau đó là kết cục cuộc đời của các tầng lớp đó.
    Với sự đa dạng các cộng đồng như vậy, dễ thấy một mình tác giả là không thể tìm hiểu hết được châu phi và cuốn sách vẫn mở ra cho người đọc một châu phi vẫn còn rất nhiều điều để khám phá, để đến và có những trải nghiệm của riêng mình :).
P/S:
- Đây là Bài điểm sách của Nhã nam cty phát hành Gỗ Mun
- Khi đăng bài này lên, vô tình tình đọc được tin này, thật đúng là một dẫn chứng rất thú vị, về những điều được viết trong Gỗ mun
- Phóng sự ảnh trên BBC một minh chứng sống động cho Gỗ Mun, và những thảm cảnh được mô tả trong sách vẫn đang diễn ra hàng ngày trên khắp lục địa đen.