__Ngày cuối cùng tháng 8 vớ vẩn

    Trong tập sách Võ sĩ đạo-Nitobe Inazo, mở đầu cuốn sách, nhà tư tưởng, chính trị lớn của nước Nhật đã có một sự thừa nhận tuyệt đối,: "Nếu không dạy về tôn giáo, lấy gì để dạy đạo đức cho con người". Quan điểm này rất dễ nhận biết trong cách hành xử của người phương Tây, mà dễ nhận thấy nhất là trên tờ giấy bạc $ của Mỹ, luôn in nổi dòng chữ, "IN GOD WE TRUST"- Với niềm tin nơi chúa. Hoặc trong các phiên tòa ở Mỹ, trước khi khai báo điều gì, nhân chững luôn đặt tay lên quyển kinh thánh và xin thề chỉ nói sự thật và hoàn toàn chân thật. Lời hứa trước quyển kinh thánh cổ xưa này hình như đáng tin hơn rất nhiều trước câu sáo ngữ "Sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật" được nói và treo khắp nơi.
    "Nghệ nhân và Magarita", cũng không nằm ngoài tư tưởng chủ đạo trên, không có niềm tin nơi tôn giáo, nơi chúa và thượng đế, thì các mối quan hệ trong xã hội chỉ toàn là dối trá, và những con người ngay thẳng chỉ còn có chỗ... trong các nhà thương điên, là bệnh nhân hoặc bác sĩ thì còn tùy. Và cũng vì cuốn sách này mà Mikhail Bulgakov bị đì không ngóc đầu lên được, vì với những người cộng sản, thiên đường mặt đất của họ không cần sự có mặt của tôn giáo. Nghĩa là những giá trị cổ xưa tồn tại hàng mấy nghìn năm hoàn toàn không còn giá trị với những con người mới, những con người xã hội chủ nghĩa. Những tấm gương đạo đức của chúa, các vị thánh được soi xét bởi nhân loại hàng nghìn năm, được bào mòn và tồn tại cùng với thế giới không thể sánh được với những ông ít râu nhưng hói, hay những ông nhiều râu và cũng không hói hoặc kể cả với những những ông vừa vừa râu nhưng thét thì ra lửa. Có vẻ như những ông này chỉ có điểm chung về râu, nhưng không, họ còn có chung niềm tin sắt đá về những học thuyết mơ hồ hoặc họ có cùng khả năng siêu việt- hùng ngụy biện.
    Sau vinashin, là sự vỡ bong bóng của bất động sản và chứng khoán, đời sống của những nhân viên, công nhân trong các doanh nghiệp quốc doanh khốn khổ hơn bao giờ hết. Thu nhập giảm đi 2 phần 3,đã thế về tinh thần, họ phải công nhận những quả nổ hoành tráng hơn bao giờ hết của giai cấp lãnh đạo, nào là ổn định, nợ xấu thấp, thu nhập cao nhất nhì, mấy chục triệu này nọ. Họ, những lãnh đạo này hình như tự phê sớm hơn và hơi quá trớn. Sự quá trớn này có lẽ có được từ các đợt học tập theo gương lãnh tụ vĩ đại, từ sự tự phê, từ các đợt phát động "hãy tốt lên" hãy "đạo đức đi" và "đừng vô văn hóa" he he, nói và nói làm thì tất nhiên chẳng liên quan gì tới nói. Cùng với dối trá tại các diễn đàn lớn hơn thì sự dối trá ở dưới cơ sở gần như là nói "thật", các lãnh đạo cấp dưới này do nhiều lý do, dần dần tin, nói là làm theo những lời dối trá từ trên dội xuống, còn cán bộ công nhân viên, nhân dân, họ chẳng nghe nhưng âm thanh đó nữa, tiếng chó sủa là tiếng chó sủa, chỉ chó mới hiểu còn con người chỉ cần biết đó là tiếng chó sủa.